Artikel De Tijd – Europese bedrijven staan voor lastige keuzes na Chinese lokroep

Nu de Verenigde Staten China de wacht aanzeggen ziet president Xi Jinping zijn kans om de banden met Europa aan te halen. Maar in wiens belang is het om in te gaan op zijn avances? ‘Gaan we Chinese investeerders aantrekken, onder voorwaarden dan, of blijven we hun producten afblokken?’

Het beeld dat Europeanen van China hebben is in sneltempo aan het veranderen. Bart Horsten kan ervan meespreken. ‘Er was een tijd, kort na de pandemie, waarin mensen mijn boodschap niet meer wilden horen. China was slecht en gevaarlijk, vonden ze. De jongste tijd is dat beeld gekeerd. China is opnieuw een potentiële partner voor bedrijven, ze zijn weer nieuwsgierig en zijn bereid te luisteren naar de mogelijkheden. In een onstuimige wereld presenteert het land zich als een stabiele factor. Veel van mijn klanten overwegen budget van de Verenigde Staten naar China te verschuiven.’

Veel van mijn klanten overwegen budget van de Verenigde Staten naar China te verschuiven.

Bart Horsten, China ondernemer, investeerder en adviseur

Samen met zijn twee broers runt de Kempenaar Horsten International, een consultancybureau dat eind jaren 90 werd opgericht door hun vader en dat zich specialiseert in advies voor Belgische bedrijven die zaken willen doen in China. ‘Onze klanten zijn vooral kmo’s die hun product daar willen verkopen of er willen produceren. Wij helpen met marktonderzoek, strategie, papierwerk, leveranciers zoeken, dat soort dingen. We hebben ook tien werknemers in China. We kennen onze weg daar goed.’

Dat Horsten de jongste tijd opnieuw meer benaderd wordt, heeft alles te maken met de presidentswissel in de VS, waar sinds januari Donald Trump opnieuw aan de knoppen draait. Hij voerde begin april hoge invoertarieven in voor zowat alle landen ter wereld, al duwde hij nadien op de pauzeknop zodat onderhandelingen over de handelsbetrekkingen mogelijk zijn. Met China is hij echter een ware handelsoorlog gestart en is van een pauze geen sprake. Op de import uit het land wordt een tarief van liefst 145 procent geheven. Peking heft dan weer een tarief van 125 procent op Amerikaanse producten als vergelding.

China werpt zich op als een betrouwbare en gelijkgezinde partner, maar concrete acties staan daar niet tegenover.

Sara Van Hoeymissen, Professor wereldpolitiek aan de Koninklijke Militaire School.

Met een diplomatiek offensief in Azië en Europa wil president Xi Jinping die Amerikaanse isolatiestrategie counteren. Eind vorige week greep hij het bezoek van de Spaanse premier Pedro Sánchez aan Peking aan om het oude continent de hand te reiken. ‘Europa en China moeten de handen in elkaar slaan om de globalisering te verdedigen en eenzijdige pesterijen te bestrijden’, was zijn opmerkelijke boodschap. Deze week bezocht Xi voor het eerst sinds 2016 Vietnam, Maleisië en Cambodja, die nu met de VS moeten onderhandelen, wat de verdeeldheid in de regio kan vergroten.

Weinig eenheid in EU

‘Het is wat veel gezegd om dat een charmeoffensief te noemen’, zegt Sara Van Hoeymissen, sinologe en professor wereldpolitiek aan de Koninklijke Militaire School. ‘China werpt zich op als een betrouwbare en gelijkgezinde partner, maar concrete acties staan daar nog niet tegenover. Het wil in de eerste plaats zijn kansen op de Europese markt vrijwaren, als de VS zouden wegvallen als handelspartner. Maar fundamenteel verandert er niets op de vlakken waar het eerder al botste met Europa: de positie van China tegenover Rusland, de houding in het conflict met Oekraïne, het handelstekort (de EU importeert veel meer goederen uit China dan ze ernaartoe exporteert, red.) of de invoertaks op Chinese elektrische wagens.’

Niettemin wordt Europa door Trumps handelsoorlog gedwongen om een eigen Chinabeleid uit te tekenen. ‘Omdat het in de EU soms aan eenheid ontbreekt, was het gemakkelijk om de VS deels te volgen in hun harde lijn tegen Peking’, zegt Van Hoeymissen. ‘Dat brengt Commissievoorzitster Ursula von der Leyen nu in een zeer moeilijke positie. China weet heel goed wat het van ons wil – onze consumenten – maar het is aan Europa om dat omgekeerd ook te gaan definiëren. Gaan we Chinese investeerders aantrekken, maar ze dan wel verplichten om technologie over te dragen en Europese leveranciers in hun toeleveringsketens op te nemen, of blijven we hun producten afblokken?’

Wantrouwen

Om een positie te kunnen bepalen is het cruciaal om te achterhalen hoe China zich zal gedragen onder Trump II. Niet alleen op geopolitiek leeft de kwestie, ook bij de Europese bedrijven die getroffen worden door Trumps handelsoorlog leeft de vraag of China te vertrouwen is. Pascal Coppens, een Belgische softwareondernemer die ruim 20 jaar in China woonde en werkte en nu voltijds keynotespreker is bij Nexxworks, schreef in 2022 een boek rond die centrale vraag.

‘Waarom wantrouwen wij in het Westen China?’, zegt Coppens. ‘Grotendeels omdat we hen systematisch onderschat hebben en hun leiderschapspositie consequent hebben ondermijnd, terwijl we blind waren voor de enorme turbo die Xi daar op innovatie, onderzoek en ontwikkeling heeft gezet. Het discours dat de VS uitdragen, dat China alle fabrieken afneemt, is veel te simplistisch. China is net uit op samenwerkingen met Europa.’

Wie China links laat liggen, wordt voorbijgestoken zonder dat hij het ziet.

Pascal Coppens, ondernemer en keynotespeaker.

Mensen als Coppens en Horsten zijn er vlug bij om Belgische bedrijven te wijzen op de zakelijke kansen die dat creëert. ‘In China kunnen ze intussen heel veel zelf maken. De interne concurrentie is enorm’, zegt Coppens. ‘Dat betekent ook dat je als buitenlands bedrijf gedwongen wordt om er de beste versie van jezelf te zijn. Het is als een fitnesscenter waar je sterker wordt. En alles gaat er razendsnel. Wie China links laat liggen, wordt voorbijgestoken zonder dat hij het ziet.’

Kansen voor nicheproducten

Vooral voor nicheproducten en -technologieën zijn er opportuniteiten, meent Coppens. ‘Een spin-off van Imec (Leuvens onderzoekscentrum, red.) kan zeer succesvol zijn in China. Maar ook nieuwe trends vinden veel tractie in zo’n snel evoluerend land. Denk aan sportattributen of huisdierenvoeding: tien jaar geleden bestond dat daar nog niet, maar nu de middenklasse rijker wordt zijn die markten, waar Europa wel ervaring in heeft, in volle ontwikkeling. Of neem de ouderenzorg: het concept van woonzorgcentra kennen wij al decennia en ook in China stijgt die nood nu.’

Een vaak gehoorde waarschuwing is dan dat China als copycat een technologie of product zal kopiëren en optimaliseren om die vervolgens veel efficiënter en grootschaliger te produceren, wat de businesscase in Europa onderuithaalt – denk maar aan de zonnepanelen of de batterij-industrie. Maar dat is een fel gedateerd idee, zegt Coppens.

‘Onderzoek toont al jaren aan dat China wereldkampioen in innovatie en patenten is. Wij lopen al twee à drie generaties achter op China qua technologie. Natuurlijk zijn er bedrijven die voorzichtig moeten zijn, zoals het Nederlandse ASML, dat vooroploopt in chiptechnologie. Tegenwoordig is het vooral omgekeerd: Chinezen zijn bang dat wij hun technologie gaan pikken.’ China afsnijden van westerse technologie werkt averechts, meent experte Van Hoeymissen. ‘Dat geeft hen een reden om nog meer in te zetten op het zelf ontwikkelen ervan. We gaan vooral het idee van partnerschappen moeten bijschaven. Het is verkeerd om China te demoniseren, maar we mogen hen ook niet idealiseren. Europa zal transparant moeten zijn over zijn belangen, net als China, zodat ze samen een gedeeld belang kunnen vinden.’