‘Economic Security Package’ van de EU

Op 24 januari 2024 heeft de Europese Commissie officieel het zogenaamde ‘Economic Security Package’ onthuld, dat van plan is de economische veiligheid van de EU te versterken en een meer samenhangende Europese aanpak te creëren voor zowel buitenlandse directe investeringen (DBI) in de EU als uitgaande investeringen uit de EU. Bovendien streeft de EU ernaar technologieën op te schalen en tegelijkertijd eventuele lekken te voorkomen door een robuuster strategisch handelsinstrumentarium te implementeren. Het uiteindelijke doel is om Europa te versterken als een echte geopolitieke en geo-economische speler op het wereldtoneel. Hoewel China niet werd genoemd in het persbericht van 24 januari, kan dit nieuwe pakket worden beschouwd als onderdeel van een breder initiatief dat voor het eerst in maart 2023 werd aangekondigd door de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, om de risico’s te verminderen, maar niet om de economie te ontkoppelen van China.

Achtergrond

Open en op regels gebaseerde handelsbetrekkingen hebben de EU sinds haar oprichting gevormd en ten goede gekomen. Tegelijkertijd hebben de recente toenemende geopolitieke spanningen de risico’s benadrukt die inherent zijn aan bepaalde economische afhankelijkheden. Een alomvattende strategie is essentieel voor de EU om risico’s te beoordelen en te beheersen, terwijl tegelijkertijd haar openheid en internationale betrokkenheid behouden blijven. Het nieuwe veiligheidspakket maakt deel uit van een bredere driepijleraanpak van de economische veiligheid van de EU: (1) het bevorderen van het concurrentievermogen van de EU, (2) bescherming tegen risico’s en (3) samenwerken met een zo breed mogelijk scala aan landen om gedeelde economische veiligheidsbelangen te bevorderen.

Hoewel het nieuwe pakket vergelijkbaar is met recente Amerikaanse economische veiligheidsinitiatieven (met name wat betreft de sectoren die als strategisch zijn aangemerkt voor uitgaande investeringen), probeert het zich te onderscheiden van de Verenigde Staten, vooral door de nadruk te leggen op landenneutraliteit. De Europese Unie is ook een belangrijke verdediger van de op regels gebaseerde liberale economische orde gebleven, en staat erop de risico’s die met deglobalisering gepaard gaan voldoende te onderkennen.

Vijf hoofddoelen

Het nieuwe pakket bestaat uit vijf hoofddoelen.

Ten eerste versterkt het pakket de bescherming van de veiligheid en de openbare orde van de EU door een betere screening van buitenlandse investeringen in de EU voor te stellen. De Europese Unie heeft deze screeningverordening voor buitenlandse directe investeringen (FDI) in 2019 aangenomen. Op 1 juli 2023 werd het mechanisme ook in België van kracht. Hoewel dit screeningmechanisme niet specifiek op China is gericht, kan het gevolgen hebben voor Chinese investeringen in Europa in cruciale sectoren of strategisch gevoelige technologieën.

Ten tweede stimuleert het pakket meer Europese coördinatie op het gebied van exportcontroles. De Europese Unie wil een extra buffer creëren tegen het toekomstige gebruik van unilaterale exportcontrolemaatregelen die de integriteit van de interne markt van de EU in gevaar zouden kunnen brengen. Als gevolg hiervan kunnen lidstaten in de toekomst autorisatievereisten opleggen aan de export van producten die op de controlelijsten van andere lidstaten staan.

Ten derde roept het nieuwe pakket, in termen van uitgaande investeringen door Europese bedrijven, op tot een effectievere EU-controle op de export van goederen en technologie met potentieel voor ‘dual-use’, zoals kunstmatige intelligentie, geavanceerde halfgeleiders, kwantumcomputers en biotechnologie. Deze geavanceerde technologieën kunnen de militaire en inlichtingencapaciteiten vergroten van actoren die deze capaciteiten tegen de EU kunnen gebruiken of om de internationale vrede en veiligheid te ondermijnen.

Ten vierde evalueert het pakket de opties om de opschaling van onderzoek op het gebied van dual-use en geavanceerde technologie te bevorderen. De algemene aanpak volgt het principe ‘zo open als mogelijk, zo gesloten als nodig’ als het gaat om internationale onderzoekssamenwerking. De EU is van plan haar rol als leider in het door technologie aangedreven geo-economische tijdperk te versterken, en erkent dat zij veel meer moet doen om op duurzame wijze te investeren in de technologieën van morgen.

Ten slotte stelt het pakket voor dat de Europese Raad maatregelen implementeert die gericht zijn op het vergroten van de onderzoeksveiligheid op nationaal en sectoraal niveau, om te voorkomen dat onderzoek en geavanceerde technologie doorsijpelen naar strategische concurrenten. In de huidige complexe geopolitieke context kunnen de openheid en grenzeloze samenwerking in de onderzoeks- en innovatiesector worden uitgebuit en omgezet in kwetsbaarheden. Resultaten van internationale onderzoeks- en innovatiesamenwerking kunnen worden gebruikt voor militaire doeleinden in derde landen, of in strijd zijn met fundamentele waarden.

Conclusie

De EU-strategie volgt op een lange reeks EU-pogingen om een meer samenhangend geopolitiek blok op te bouwen, de strategische autonomie ervan te bevorderen en onafhankelijker te zijn van de Verenigde Staten, terwijl het land toch zijn nauwste partner blijft. Wij verwelkomen deze toegenomen focus op een alomvattend beleid in de hele EU, maar hopen dat dit veiligheidspakket niet zal leiden tot meer bureaucratie en hogere kosten voor Chinese bedrijven.

Ondanks regelmatige garanties dat de EU haar handel niet wil loskoppelen van China, zeggen Chinese bedrijven die in Europa actief zijn dat ze te maken hebben met onzekerheid over hun toekomst. Niettemin blijven ze toch investeren in Europa.

Wij steunen de doelstellingen van de Europese Commissie om de afhankelijkheid van China te verminderen, met name van cruciale grondstoffen en producten die nodig zijn voor de energietransitie, zoals zonnepanelen en windturbines. Aan de andere kant zijn we ervan overtuigd dat Chinese en Europese bedrijven er groot belang bij hebben hun samenwerking op vele vlakken te versterken en dat het opwerpen van economische en financiële barrières tussen de twee mondiale economische en technologische krachten niet bijdraagt aan een beter begrip.