Het is hoog tijd voor een pragmatische Europese China aanpak

Bart Horsten – 04.12.2023

Op 7 december 2023 de EU-China top werd georganiseerd in Beijing, de eerste fysieke top in 4 jaar. In dat verband moet er iets van mijn hart. Ik heb te lang aan de zijlijn gestaan, om zeker niemand voor het hoofd te stoten en om niet uitgescholden te worden als een ‘naïeve communist’. Want dat is blijkbaar een nieuwe trend: als je niet anti-China bent, ben je sowieso pro-China. Maar zo eenvoudig ligt het niet.

De afgelopen jaren kwam China regelmatig negatief in het nieuws, vaak terecht, maar minstens even vaak onterecht. En hoe spraakmakender de titels, hoe beter. Er zijn zoveel mensen die een mening hebben over China: China watchers, macro-economische experts, academici, experten geopolitiek, politici, enzovoort. Een opvallende overeenkomst bij al deze zogenaamde ‘China experten’ is dat ze bijna allemaal al jaren niet meer in China geweest zijn, sommigen zelfs nog nooit.

Niettemin zijn het deze experten die het vaakst in het nieuws komen en naar hun mening over China gevraagd worden, in de media of op allerlei events die niet noodzakelijk over China gaan.

Er is nog één constante: bijna niemand van deze zogenaamde China experten heeft enige ervaring in het zakendoen met China. Ik ben zeker dat de meeste experten echt overtuigd zijn van hun mening en niet persé slechte bedoelingen hebben. Ik twijfel er bovendien niet aan dat ze in hun vakgebied allemaal experten zijn. Probleem is echter dat ze vaak niet zo goed (meer) op de hoogte zijn van wat er in China gebeurt.

De meest voorkomende fouten die gemaakt worden, zijn de volgende:

1. Alle experten kijken naar China met een Europese bril. Of beter: een westerse bril, want heel veel van hoe wij onze mening over China vormen, is grotendeels geïnspireerd op hoe de Verenigde Staten over China denken. Nog altijd laten wij ons Europeanen te veel de les spellen door de Amerikaanse blik op de wereldorde. Iedereen weet ondertussen wel dat er een nieuwe wereldorde aan het ontstaan is en dat wij niet moeten verwachten dat de hele wereld onze democratische waarden en normen blindelings zal volgen. En de meeste mensen in het westen doen helemaal niet de moeite om ook eens vanuit een ander perspectief naar de wereld te kijken.
2. Veralgemening: Als er iets over China verschijnt, maakt niet uit wat, wordt het allemaal over dezelfde (negatieve) kam geschoren. Natuurlijk zijn er veel zaken in China die niet goed te keuren zijn. Maar dat wil niet zeggen dat alles slecht is. Meer nog, vaak zijn er gebeurtenissen of maatregelen van de Chinese overheid die negatief worden uitgelegd, maar die bij nader inzien niet alleen redelijke maatregelen zijn, maar die ook hier in het westen gebeuren.
3. Jumping to conclusions: ik lees zo vaak artikels over China waar over het algemeen geen speld tussen te krijgen is. Lees: zo goed als alles wat in het artikel staat klopt. Echter: een deel van het verhaal of de context ontbreekt (doelbewust of niet, dat laat ik in het midden), waardoor aan het einde van het artikel vaak conclusies worden getrokken die totaal uit de context getrokken worden.
4. Totaal gebrek aan kennis over China en een algehele onderschatting van de mogelijkheden en veerkracht van de Chinese mensen en bedrijven. Kijk bijvoorbeeld wat er gebeurd is met de elektrische wagens. Jarenlang lachten we met Chinese wagens die in Europa geïmporteerd werden, niemand nam het serieus. Maar plots schiet Europa wakker en moeten we halsoverkop protectionistische maatregelen nemen. Het ware beter geweest om dit soort bedreigingen van in het begin serieus te nemen en te bekijken hoe Europa op een intelligente manier proactief hiermee kan omgaan. Voor de elektrische wagens is het vermoedelijk al te laat, maar er liggen nog kansen op andere gebieden. Laat ons bijgevolg vooral op een positieve manier kijken naar deze ontwikkelingen, en niet al op voorhand onze kop in het zand steken en wegkijken.

De politieke wereld is met afstand de koploper in wereldvreemdheid. Ik word bijvoorbeeld heel kwaad als ik Minister Demir in het Vlaamse parlement hoor spreken over ‘Chinese brol’ (haar woorden) als ze het over omvormers en zonnepanelen heeft. Het zijn wel die Chinese producten die ons land een grote stap verder gebracht hebben op het vlak van groene energie. Dankzij China liggen niet alleen onze daken vol met zonnepanelen, maar werden ze in de afgelopen 15 jaar ook beduidend goedkoper en performanter. Iets waar wij in Europa niet in slaagden.

Trouwens, die producten zijn helemaal geen ‘brol’, ze zijn state-of-the-art. Op vele vlakken ligt China al voor op ons qua technologie en kwaliteit. Het zoveelste bewijs dat de Belgische politiek wereldvreemd is en totaal verkeerd inschat wat er in China aan het gebeuren is. Een ander voorbeeld is de algehele hysterie als het gaat over TikTok, terwijl niemand raar opkijkt als hij in een schoenwinkel staat en plots via Facebook reclame over schoenen krijgt.

Ik doe al 25 jaar zaken met China en reisde al 100 keer naar China. Dit jaar was ik 2 maanden in China. Gedurende die 2,5 decennia las ik gemiddeld elk jaar wel eens een artikel dat de ineenstorting van China voorspelde. Maar tot nu toe zijn die doemscenario’s nog altijd niet uitgekomen. En zoals hierboven beschreven, ook de afgelopen jaren zijn de negatieve berichten niet meer te tellen, maar zo goed als altijd gebaseerd op die typische westerse tunnelvisie en zonder kennis van zaken over hoe het er in China zelf aan toe gaat.

Er zijn weinig mensen in België die meer ervaring hebben in de begeleiding van Belgische bedrijven die zakendoen in China of plannen hebben om zaken te doen in China, zowel kleine, middelgrote als grote bedrijven. Allemaal hebben ze uitdagingen bij het zakendoen met China. En het wordt er ook niet gemakkelijker op, dat is waar. Maar de redenen voor die grotere uitdagingen hebben – anders dan wat de meeste observatoren denken – weinig of niets te maken met striktere regelgeving in China, of het feit dat de Chinese overheid buitenlanders wegjaagt. Nee, de grootste reden waarom succesvol zakendoen in China moeilijker geworden is de afgelopen jaren, is vooral de gegroeide lokale concurrentie in China. China heeft niet stilgezeten tijdens de Covid-jaren. En anders dan de afgelopen decennia, zit China niet meer op ons te wachten, tenzij we komen met innovatieve producten of technologieën.

Als China adviseurs en ondernemers zien wij deze veranderende economische realiteit voor onze eigen ogen gebeuren. Daardoor begeleiden wij de afgelopen jaren minder dan voordien totale nieuwkomers in China, maar adviseren we steeds vaker buitenlandse bedrijven die al een tijdje actief zijn in China. Sommige van deze bedrijven zijn zelfs al jaren actief in China, vaak met succes. Meestal blijven ze ook investeren in China, zelfs tijdens de pandemie. Maar ook die gevestigde waarden beginnen te beseffen dat ze hun China strategie moeten herzien. Hun vaste afzetmarkten komen onder druk en hun traditionele voorsprong op de Chinese concurrentie begint weg te smelten, waardoor ze op een proactieve manier moeten evalueren hoe ze hun China strategie moeten herzien.

In plaats van de economische en technologische ontwikkeling van China enkel als een bedreiging te zien en in onze schulp te kruipen, moeten Belgische en Europese bedrijven en overheden proactief op zoek gaan naar Chinese partners voor gezamenlijke ontwikkeling en commercialisering. Intelligent samenwerken met Chinese bedrijven kan niet alleen kansen bieden voor Europese bedrijven in China, maar ook in de rest van de wereld. Want de Chinezen kijken al lang niet meer enkel naar hun eigen markt, meer en meer hebben ze globale ambities, en daar kunnen wij ook deel van uitmaken.